5.4 ℃
‘Voorafgaand aan de actie maak je afspraken met elkaar, ook door het managen van verwachtingen’, zegt Niels Bos, Hoofd Handhaven Netwerken, die contact had met Greenpeace en enkele andere milieuorganisaties. ‘Op basis van de noodverordening van de burgemeester bespreek je wat wel kan en wat niet en moeten ook de intenties van betrokken partijen helder zijn. Dat duidelijk is dat de politie wil dat de actie vredelievend verloopt en dat zij genoeg exposure krijgen door actie te voeren op een maatschappelijk beladen plek.’
Vredeseenheid
‘Met Greenpeace, de initiatiefnemer van de actie, ontstond in de aanloop naar de demonstratie een vertrouwensband’, zegt Bos, die benadrukt dat het belangrijk is die verbinding ook tijdens de betoging te blijven zoeken. Daarom had de politie vrijdag en zaterdag zo’n 25 mensen van de vredeseenheid ingezet. De vredeseenheid is een onderdeel van de politie, dat verantwoordelijk is voor het contact met de actievoerders tijdens de demonstratie. Ze zijn, naast hun politie-uniform, te herkennen aan een oranje band om hun arm. Bos: ‘Schenden actievoerders een afspraak, dan is afgesproken dat niet meteen met aanhouding wordt gedreigd, maar dat we proberen de actievoerders met de-escalerende communicatie op andere gedachtes te brengen.’
Gemaakte afspraken
Toen enkele activisten tegen de afspraken in toch besloten bij de fabriek op een talud te gaan staan, zocht Bos meteen contact met de woordvoerder van Greenpeace. Hij herinnerde haar aan de gemaakte afspraken, benadrukte nog eens dat de politie geen aanhoudingen wil verrichten en dat die geen geweld wil inzetten, maar dat de actievoerders daar wel weg moesten. Zij communiceerde dat weer naar de actievoerders en die voldeden aan het verzoek om de plek te verlaten.
Vertrouwen
Bij deze aanpak draait het volgens Bos om vertrouwen, ook van de kant van de politie. Zo maakten actievoerders van Greenpeace zaterdag vanaf het water op bootjes met spandoeken hun boodschap kenbaar aan publiek en pers. ‘Zij gaven aan daarbij gehinderd te worden door de politie, omdat die de bootjes wilde controleren op aanwezigheid van klimmateriaal. De woordvoerder van Greenpeace verzekerde mij dat ze die niet aan boord hadden en dat ze ook niet van plan waren om aan te leggen. Ik had het vertrouwen dat ze zich aan hun woord zouden houden en vroeg de collega’s de bootjes met rust te laten. De actievoerders zijn ook niet naar de kant gekomen.’
Bestuurlijk verplaatsen
‘We hadden een uitstekende voorbereiding, waarin we alle scenario’s, waaronder het bestuurlijk verplaatsen, hadden doorlopen’, zegt Jaap van der Woude, als algemeen commandant verantwoordelijk voor het optreden van de politie. ‘We hebben ruimte gegeven aan het demonstratierecht en aan andere kant ook gelet op de veiligheid en gezondheid van personen.’ Gedurende de dag gingen actievoerders een aantal keer tegen de afspraken in het terrein van Tata Steel op. Van der Woude: ‘Maar doordat we van tevoren hadden besproken dat we het demonstratierecht zoveel mogelijk zouden respecteren en we met de actievoerders in gesprek zijn gegaan, verlieten die uit zichzelf rond 17.00 uur het terrein van Tata Steel.’
Noodbevel
Even spannend werd het tegen de middag, toen zeventien actievoerders van Extinction Rebellion zich hadden verschanst rondom het spoor van Tata Steel. Zes van hen hadden zich aan de rails vastgeketend. De burgemeester besloot in te grijpen en gaf het noodbevel om ‘bestuurlijk te verplaatsen’. De maatregel, die voor het eerst bij een demonstratie is toegepast, voorkomt het verrichten van strafrechtelijke aanhoudingen en is gericht op het verplaatsen van de actievoerders naar een andere locatie. In dit geval werden de actievoerders overgebracht naar het station Driehuis.
In gesprek blijven
‘We wilden alleen dat ze weggingen, het was niet primair de bedoeling ze te vervolgen’, licht Van der Woude de maatregel toe. Ook hier kwam de vredeseenheid in actie. Bos: ‘We spraken de mannen aan en vroegen hoe het met ze ging - het was dertig graden - en hoelang ze van plan waren om te blijven zitten. Dat zou volgens hen zijn totdat Tata Steel groener zou gaan werken. Dan weet je dat ze niet uit zichzelf weggaan. Maar we bleven dus wel met ze in gesprek en checkten steeds of het wel met ze ging, totdat we ze met een politiebus rustig hebben verplaatst.’
De-escaleren
‘De samenwerking was goed en er werd constructief met elkaar meegedacht’, vindt ook Joop Sinnige, Teamchef basisteam IJmond. Hij zat zaterdag namens de politie in de lokale driehoek (politie, OM, burgemeester). ‘Ons optreden was erop gericht om te de-escaleren. Het begeleiden van demonstraties, zorgen voor een veilig verloop en de openbare orde handhaven hoort bij ons werk. Daarover staan we de hele dag in contact met het lokaal bevoegde gezag. Door het hoofd koel te houden en goed te overleggen hebben we gezamenlijk ervoor gezorgd dat er veilig gedemonstreerd kon worden.’
